Obowiązujący w Polsce kalendarz szczepień obejmuje obowiązkowe, bezpłatne szczepienia wykonywane w różnym wieku. Szczepienia zalecane oraz te wieloskładnikowe są odpłatne. Które są obowiązkowe, a które zalecane? Które reakcje na podanie szczepionki są niegroźne, a które wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej i stanowią Niepożądany Odczyn Poszczepienny (NOP)? O tym poniżej.

Szczepienia dzieci chronią je przed groźnymi chorobami zakaźnymi. Ich celem jest ochrona przed zakażeniem, a w dalszej perspektywie całkowita likwidacja tychże jednostek chorobowych. Wyszczepialność na poziomie powyżej 90% jest gwarancją zahamowania występowania drobnoustroju i ochrony osób zaszczepionych, ale również tych niezaszczepionych. W Polsce dzieci szczepi się zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych (POS), zwanym także kalendarzem szczepień dzieci. Realizacja programu jest obowiązkiem rodziców.

Jakie szczepienia obejmuje obowiązujący kalendarz szczepień?

Szczepienia, które obejmuje kalendarz szczepień są obowiązkowe i bezpłatne. Szczepić w ramach tego programu można osoby do ukończenia 19 roku życia oraz te szczególnie narażone, czyli np. pracowników służby zdrowia. Do tego rodzaju szczepień należą szczepienia przeciwko: gruźlicy, błonicy, krztuścowi, tężcowi, polio, odrze, śwince, różyczce, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, pałeczce hemofilnej typu B. Osoby należące do grup podwyższonego ryzyka szczepi się także przeciwko: pneumokokom, ospie wietrznej, błonicy, tężcowi i wściekliźnie.

Szczepienie przeciwko gruźlicy chroni przed prątkami gruźlicy najczęściej atakującymi płuca. Jest podawane noworodkom przed opuszczeniem szpitala. Praktycznie zawsze wywołuje odczyn zapalny w miejscu aplikacji.

Błonica, krztusiec i tężec to ciężkie choroby zakaźne, które mogą powodować ciężkie powikłania takie jak: zaburzenia pracy serca i uszkodzenie nerwów, zapalenie płuc i uszkodzenie mózgu oraz zapalenie mięśnia sercowego i krwiaki wewnątrzmięśniowe. Najczęściej stosuje się szczepionkę skojarzoną DTP.

Polio, inaczej choroba Heinego-Medina, to bardzo ciężka choroba, która może powodować liczne objawy takie jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, porażenie nerwów i zanik mięśni, zespół porażenny.

Odra, świnka i różyczka to choroby, które mogą dawać poważne powikłania takie jak: zapalenie mózgu i jego uszkodzenie, zapalenie jąder/jajników, zapalenie stawów i poronienia.

WZW B to najczęściej występujące wirusowe zapalenie wątroby zwane żółtaczką wszczepienną.

Pałeczka hemofilna typu B to bakteria, która wywołuje zapalenie oskrzeli, ucha, zatok, płuc, nagłośni, opon mózgowo-rdzeniowych i sepsę.

Pneumokoki wywołują zapalenie ucha środkowego i zatok przynosowych, a także zapalenie stawów, płuc, opon mózgowo-rdzeniowych i sepsę.

Do grupy narażonej szczególnie na zakażenie pneumokokami są dzieci pomiędzy 2 m.ż. a 5 r.ż. zakażone HIV, po przeszczepie szpiku/narządu lub wszczepieniu implantu ślimakowego, po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego, przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, chorujące na przewlekłe choroby serca, schorzenia immunologiczno-hematologiczne, asplenię wrodzoną, dysfunkcję śledziony, po splenektomii, leczeniu immunosupresyjnym, z przewlekłą niewydolnością nerek, pierwotnym zaburzeniem odporności, chore na choroby metaboliczne czy astmę oraz wcześniaki z masą urodzeniową poniżej 2,5 kg.

Na zarażenie ospą wietrzną narażone są dzieci do 12 roku życia z upośledzeniem odporności, zakażone HIV, z ostrą białaczką limfoblastyczną, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią.

Do grupy podwyższonego ryzyka zarażenia błonicą, tężcem i wścieklizną zalicza się osoby, które mają styczność z chorymi oraz tych według wskazań indywidualnych.

Szczepienia zalecane

Te szczepienia są fakultatywne i odpłatne. Stanowią uzupełnienie dla tych obligatoryjnych i dają możliwość objęcia dziecka szerszą ochroną przed zakaźnymi patogenami. Zalicza się do nich te przeciwko: pneumokokom, ospie wietrznej, kleszczowemu zapaleniu mózgu, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, rotawirusom, meningokokom oraz grypie.

Szczepionki takie można kupić w aptece na podstawie wystawionej przez lekarza recepty.

Niegroźne reakcje występujące po szczepieniu

Większość doznawanych przez dzieci reakcji poszczepiennych nie zagraża zdrowiu i życiu. Ma łagodny przebieg i nie wymaga konsultacji lekarskiej. Zalicza się do nich najczęściej odczyny zapalne w miejscu iniekcji i gorączkę.

W przeciągu dwóch dni od szczepienia może pojawić się gorączka w granicach od 37,5 do 38,5 stopni. W przypadku szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce dziecko może gorączkować w drugim tygodniu po szczepieniu. Gorączka zazwyczaj mija po 48 godzinach.

Odczyn zapalny w miejscu iniekcji to obrzęk lub zaczerwienienie, które mogą pojawić się najczęściej po szczepionce przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz pneumokokom. Zazwyczaj znika po upływie 3 dni.

Niepożądany Odczyn Poszczepienny (NOP)

Jeśli u dziecka pojawi się NOP, należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza. O jego wystąpieniu świadczą objawy takie jak: wysoka gorączka w ciągu 2 dni od szczepienia (powyżej 40 stopni), problemy z oddychaniem, drgawki, bąble na skórze, zaczerwienie całego ciała, zmniejszone napięcie mięśniowe oraz utrudniony kontakt z dzieckiem. Takie objawy świadczą o wystąpieniu wstrząsu anafilaktycznego i są bezwzględnym przeciwwskazaniem do podawania dziecku kolejnych dawek danej szczepionki.

Więcej informacji na temat kalendarza szczepień można znaleźć na stronie: https://www.gdziepolek.pl/tematy/kalendarz-szczepien-dla-dzieci-i-niemowlat.