Dychawica oskrzelowa jest schorzeniem przewlekłym niemożliwym do wyleczenia, ale pozwalającym na kontrolowanie jego przebiegu za pomocą leków. Czego można spodziewać się po terapii? Czy przewlekłe leczenie utrudnia życie? Kiedy należy stosować jakie leki? Czy można przerwać leczenie?

Czym jest astma?

Dla przypomnienia astma stanowi przewlekłą chorobę zapalną dróg oddechowych, przebiegającą z okresową nadreaktywnością oskrzeli pod postacią nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej, kaszlu, występujących przede wszystkim nocą bądź nad ranem i ustępujących samoistnie lub po podaniu leków. Mówiąc prostym językiem, astma jest przewlekłym zapaleniem, które uwrażliwia oskrzela na wszelkie czynniki drażniące. Drogi oddechowe reagują zwężeniem, co utrudnia przepływ powietrza i prowokuje do kaszlu.Obturację zwykle można zniwelować podając doraźnie leki rozszerzające oskrzela.

Jakie są cele leczenia dychawicy?

Celem terapii jest kontrola objawów choroby, utrzymanie dotychczasowej aktywności życiowej bez konieczności eliminowania sportu oraz zapobieganie zaostrzeniom choroby. Ponadto oczekuje się zapewnienia funkcjonowania układu oddechowego na takim poziomie, jak u osoby zdrowej. Cel nadrzędny stanowi niedopuszczenie o zgonu z powodu astmy. Od terapii nie należy oczekiwać całkowitego wyleczenia z choroby, ponieważ za pomocą aktualnie dostępnych środków jest to niemożliwe.

Elementy terapii:

1) Eliminacja czynników wyzwalających napady

Należy unikać alergenów, o których wiemy, że powodują zaostrzenia choroby u danej osoby, przede wszystkim pyłków roślin w okresie kwitnięcia, roztoczy kurzu domowego i sierści zwierząt futerkowych. Niektóre infekcje, zwłaszcza grypa, zakażenie nosa czy zapalenie zatok przynosowych sprzyjają napadom dychawicy, dlatego u każdego astmatyka zaleca się coroczne szczepienia przeciw grypie. Czasami bardzo silne emocje, jak płacz czy śmiech bądź napady paniki wyzwalają objawy. U niektórych osób zmiany pogody czy zanieczyszczenia powietrza nie pozostają bez pływu na stan zdrowia, generując napad. Czynniki drażniące, jak aerozole, opary farb lub dym tytoniowy mogąwyzwalać skurcz oskrzeli. U części chorych pewne grupy leków, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne, pokarmy czy konserwanty, zwłaszcza te w winie, piwie albo suszonych owocach odpowiadają za duszność u osób z dychawicą.

2) Leki stosowane przewlekle

Określone grupy leków należy przyjmować regularnie w celu kontroli przebiegu choroby.

Za najskuteczniejsze w tej grupie uważa się glikokortykosteroidy stosowane wziewnie. Są to preparaty o działaniu przeciwzapalnym, poprawiające zarówno czynność płuc jak i jakość życia. Najpopularniejszym preparatem jest budezonid. Czasami, w przypadku częstych zaostrzeń bądź znacznego ograniczenia aktywności życiowej z powodu silnych objawów, włącza się do terapii przewlekłej glikokortyksteroidy doustne. Astma poza przewlekłym stanem zapalnym, cechuje się napadową obturacją, czyli zwężeniem dróg oddechowych, utrudniającym przepływ powietrza manifestujący się dusznością. Zapalenie zwalczają glikokotykosteroidy, natomiast do redukcji obturacji służą leki z grupy tak zwanych beta 2- mimetyków. W terapii przewlekłej stosuje się beta 2- mimetyki długodziałające, poprawiające przede wszystkim komfort oddychania, zwłaszcza w nocy. Można włączać je zapobiegawczo przed wysiłkiem fizycznym. Innymi lekami o działaniu przeciwzapalnym są preparaty przeciwleukotrienowe (montelukast, zafirlukast), kromony czy metyloksantyny. Te ostatnie bywają przydatne do opanowania objawów nocnych występujących mimo stosowania glikokortykosteroidów. Nowym lekiem przeznaczonym dla chorych z ciężką astmą alergiczną jest omalizumab.

Główny cel leczenia przewlekłego stanowi umożliwienie normalnego funkcjonowania na co dzień bez konieczności ograniczenia swojej aktywności życiowej oraz zmniejszenie częstości zaostrzeń.

3) Leczenie doraźne

W przypadku zaostrzenia przebiegu dychawicy bądź napadu obturacji sięga się po leki z grupy beta 2-mimetyków wziewnych, ale szybko działające. Służą one wyłącznie do doraźnego opanowania objawów. Powtarzane inhalacje tymi preparatami oraz podanie tlenu za pomocą cewników donosowych lub maski pozwalają na jak najszybsze wyleczenie zaostrzenia. Czasami konieczne bywa włączenie glikokortkosteroidów ogólnoustrojowo, przeważnie dożylnie.

Czy terapia astmatyka jest uciążliwa?

Biorąc pod uwagę uciążliwość objawów, z jakim musiałby się przewlekle borykać chory na dychawicę człowiek, to żadna terapia nie jest na pewno od nich gorsza. Zwykle astmatyk zaopatrzony jest w dwie „pompki” – jedną z glikortykosteroidem wziewnym, przeważnie budezonidem, drugą z beta 2 mimetykiem wziewnym szybko działającym, najczęściej salbutamolem. Dozowniki mają wielkość kilkucentymetrowych pojemników, z łatwością mieszczących się w damskiej torebce. Korzysta się z nich maksymalnie kilka razy dziennie, a odpowiednie dobranie dawek ma na celu jak najrzadsze inhalacje.

Inną kwestią są działania niepożądane stosowanych preparatów. Żadne leki nie są od nich wolne. Glikokortkosteroidy wziewne odpowiadają za grzybicę jamy ustnej i aby jej zapobiec, po każdej inhalacji należy przepłukać jamę ustna i gardło. Ponadto mogą drażnić struny głosowe, wyzwalając chrypkę oraz ewentualnie niewielki kaszel. Beta 2- mimetyki wziewne zarówno krótko- jak i długodziałające najczęściej wyzwalają przyspieszone bicie serca, drżenie mięśniowe oraz wzrost stężenia potasu we krwi.

Kiedy należy oczekiwać efektu leczenia?

Większość leków stosowanych przewlekle w celu kontroli przebiegu astmy powoduje odczuwalną poprawę już w ciągu pierwszych kilku dni od rozpoczęcialeczenia. Pełnego efektu natomiast należy się spodziewać zwykle dopiero po około 3-4 miesiącach terapii, a czasami nawet później.

Czy można przerwać leczenie astmy?

Astma z definicji jest chorobą nieuleczalną, którą można jedynie kontrolować za pomocą odpowiednio dobranych preparatów. Jeśli udaje się przez co najmniej 3 miesiące prawidłowo prowadzić chorobę bez zaostrzeń, można spróbować zredukować przyjmowane dawki leków. W przypadku, gdy nie ma zaostrzeń ani żadnych innych objawów astmy, w ciągu co najmniej roku, przy stosowaniu najniższej możliwej dawki leku kontrolującego przebieg choroby istnieje możliwość odstawienia przyjmowanego przewlekle preparatu. Dla własnego bezpieczeństwa jednak korzystniej jest mieć zawsze przy sobie środek doraźnie rozszerzający oskrzela w razie napadu astmy.