Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex, stąd skrót SM) to schorzenie atakujące już w bardzo młodym wieku. W ostrej fazie może całkowicie uniemożliwić normalne funkcjonowanie, dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie SM, dzięki czemu przebieg choroby da się zmodyfikować i odsunąć w czasie moment trwałej niepełnosprawności. Kiedy można zacząć podejrzewać u siebie stwardnienie rozsiane?

Najbardziej typowe objawy SM

Stwardnienie rozsiane nie ma jednej tylko przyczyny i u każdego pacjenta może przebiegać zupełnie inaczej. Zwłaszcza na pierwszym etapie choroby trudno wskazać objawy, które jednoznacznie sugerują SM i są charakterystyczne dla wszystkich chorych. Początkowe objawy są bardzo często lekceważone albo pacjent w ogóle ich nie zauważa, traktując je jako normalne reakcje organizmu.

Pierwszym zwiastunem SM najczęściej jest regularnie powtarzające się uczucie zmęczenia, które pojawia się mimo braku wysiłku fizycznego czy psychicznego. Zmęczeniu nie towarzyszą inne objawy, które mogłyby tłumaczyć ów stan, zwykle też nie udaje się znaleźć żadnego uzasadnienia dla zmęczenia w badaniach medycznych. Po pewnym czasie u chorego pojawić mogą się niedowłady kończyn, początkowo lekkie, z czasem nasilające się. Do tego mogą jeszcze dojść zaburzenia w koordynacji ruchów oraz trudności z utrzymaniem równowagi ciała. Chód pacjenta staje się coraz bardziej niepewny, zaczyna się niezrozumiała skłonność do upadków, codziennej aktywności towarzyszą wzmożone napięcia mięśniowe. Niedowłady kończyn mają różne nasilenie – u części chorych jest to tylko niewielka niedoczulica, innych może dopaść pełne porażenie nóg albo obu kończyn po jednej stronie ciała.

Przy stwardnieniu rozsianym dość często dochodzi też do zaburzeń widzenia i jest to już objaw, którego raczej nie da się przeoczyć i na pewno nie wolno go bagatelizować. Zaburzenia widzenia są wywołane przez pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego. Na początku pacjent ma wrażenie, że widzi jak przez mgłę, później ostrość widzenia może się tak osłabić, że chory praktycznie nie będzie nic widział. Jak pokazują badania kliniczne, aż u połowy osób z pozagałkowym zapaleniem nerwu wzrokowego po kilku latach występują rzuty typowe dla SM.

Stwardnieniu rozsianemu towarzyszą nierzadko objawy psychiczne i zaburzenia emocjonalne, może się pojawić depresja, a także narastające trudności z logicznym myśleniem i utrzymaniem koncentracji umysłowej.

Jak wygląda diagnostyka?

Stwierdzenie u siebie przynajmniej części wymienionych objawów powinno zakończyć się wizytą u lekarza i wykonaniem badań. Podczas wizyty lekarskiej należy dokładnie opisać zaobserwowane dolegliwości oraz częstotliwość ich występowania. Symptomy, na podstawie których można podejrzewać SM, są podstawą do wykonania tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego. Badania te mogą potwierdzić pojawienie się choroby na wczesnym etapie, co pomoże zastopować jej dynamiczny rozwój. Ale tomografia czy rezonans nie są jedynymi potrzebnymi badaniami. Przy zaobserwowanych objawach typowych dla SM przeprowadza się jeszcze badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pod kątem obecności białek odpowiedzialnych za rozwój choroby oraz badania neurologiczne, które mają pokazać, czy organy i poszczególne części ciała prawidłowo reagują na bodźce nerwowe. W ten sposób sprawdza się między innymi funkcjonowanie narządów zmysłu, koordynację ruchową, siłę mięśni. Wskazane są także badania tzw. potencjałów symatosensorycznych, wzrokowych i słuchowych; dłuższy czas powstawania tych potencjałów oraz ich niższa wielkość świadczą o uszkodzeniach układu nerwowego.