Białko C-reaktywne (CRP) to białko ostrej fazy. Wzrost jego poziomu we krwi związany jest z toczącym się w organizmie stanem zapalnym. Zwykle lekarze zlecają badanie CRP, czyli oznaczanie stężenia białka C-reaktywnego u osób, u których podejrzewa się infekcję. Coraz częściej także wykorzystuje się je do oceny ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Jakie są normy CRP? Jak prawidłowo odczytywać wyniki badania CRP?

Czym jest CRP?

CRP, co to jest? Skrót CRP pochodzi z języka angielskiego C Reactive Protein i oznacza białko C-reaktywne. Jest to białko ostrej fazy, które wytwarzane jest głównie w wątrobie (ponadto m.in. w ścianach naczyń tętniczych) pod wpływem cytokin zapalnych. Białko C-reaktywne jest niespecyficznym markerem stanu zapalnego. W odróżnieniu od innego markera stanu zapalnego, czyli OB (odczyn Biernackiego określany na postawie szybkości opadania erytrocytów), CRP jest wskaźnikiem bardziej czułym, a także dokładniejszym w ostrej fazie zapalnej. Badanie OB natomiast wskazane jest przy przewlekłych chorobach zapalnych.

W diagnostyce badanie CRP jest bardzo cenione, pozwala wykryć zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu nawet wtedy, gdy nie pojawiły się jeszcze objawy chorobowe. Najczęściej zlecane jest ono do wykrywania stanów zapalnych i infekcji różnego pochodzenia. Niestety samo badanie stężenia białka C-reaktywnego nie jest w stanie określić dokładnej lokalizacji stanu zapalnego, jak również konkretnej przyczyny infekcji – w tym celu konieczna jest dalsza diagnostyka. Zwykle badanie CRP jest wykonywane w przypadku podejrzenia chorób przebiegających ze stanem zapalnym lub w sytuacjach, gdy istnieje ryzyko infekcji bakteryjnej, np. u pacjentów pooperacyjnych pomaga wcześnie wykryć powikłania po zabiegu. Dodatkowo badanie CRP wykorzystuje się do monitorowania stanu zapalnego, oceny stanu pacjenta oraz śledzenia postępów w leczeniu.

Badanie CRP a ryzyko chorób układu krążenia

Badanie CRP pozwala również na wczesne wykrycie chorób układu krążenia, jak również służy ocenie ryzyka ich wystąpienia. W diagnostyce chorób sercowo-naczyniowych badanie CRP wykorzystuje się do oceny ryzyka występowania tzw. incydentów sercowo-naczyniowych, mówiąc prościej ryzyka zawału serca, udaru niedokrwiennego czy też nagłej śmierci sercowej. Generalnie im niższy poziom CRP, tym lepiej. Wynik poniżej 1mg/l oznacza niskie ryzyko chorób układu krążenia, wynik w przedziale 1-2,9mg/l oznacza średnie, natomiast wynik powyżej 3mg/l – wysokie ryzyko ich rozwoju. Badanie zaleca się wykonać dwukrotnie w odstępie dwóch tygodni, do oceny ryzyka służy średnia wyników obu testów.

Normy CRP – czyli interpretacja wyników badania

Na czym polega badanie CRP? Badanie przeprowadza się z próbki krwi żylnej (najczęściej z żyły łokciowej) najlepiej pobranej rano na czczo. Zalecane jest, aby ostatni posiłek zjeść 8-12 godzin przed badaniem, ponadto trzeba być wypoczętym i dobrze nawodnionym. W warunkach ostrych badanie CRP przeprowadza się bez uprzedniego przygotowania. Jaka jest norma CRP u zdrowego człowieka? Zasadniczo wartość normy CRP wynosi poniżej 5mg/l. Trzeba jednak zaznaczyć, że stężenie białka C-reaktywnego jest zależne od kilku czynników, które należy wziąć pod uwagę podczas interpretowania wyniku. Jakie to czynniki? Normy CRP dla danej osoby może się różnić ze względu na: płeć, wiek, rasę, masę ciała, stosowane leki (m.in. doustna antykoncepcja), niektóre schorzenia przewlekłe (np. cukrzyca, nadciśnienie), regularne spożywanie alkoholu, palenie papierosów oraz dietę.

Kiedy rośnie stężenie białka C-reaktywnego we krwi? Gdy organizm walczy ze stanem zapalnym, np. związanym z infekcją bakteryjną, wirusową, grzybiczą lub pasożytniczą. Ponadto wzrost białka ostrej fazy widoczny jest w przypadku ogólnoustrojowej infekcji, np. posocznicy (w tym u noworodków), chorób zapalnych układu pokarmowego, ogólnoustrojowych chorób zapalnych, zakrzepicy żył głębokich, choroby nowotworowej. Dochodzi do tego także po zawale serca, po urazach oraz po rozległych zabiegach operacyjnych, w przypadku reakcji alergicznej, jak również u kobiet w trzecim trymestrze ciąży.

Jak należy interpretować wyniki badania CRP? Choć wartość normy CRP jest ustalona na poziomie 5mg/l, dopiero wynik przekraczający 10mg/l uznaje się za niepokojący. Zlecone przez lekarza badanie CRP wykonywane jest w konkretnym celu – wykrycia ewentualnej infekcji, monitorowania efektywności leczenia, a także oszacowania ryzyka występowania chorób układu sercowo-naczyniowego, dlatego też ostateczną ocenę wyniku powinien wykonać lekarz. Musi on wziąć pod uwagę różne czynniki i informacje zgromadzone w wywiadzie lekarskim, a także wykonać dalszą diagnostykę w kierunku rozpoznania przyczyny stanu zapalnego.

Wysokie CRP – o czym świadczy?

W badaniu wyszło wysokie CRP, o czym świadczy taki wynik? Co to w ogóle znaczy, że stężenie CRP jest wysokie? W przypadku niektórych stanów poziom białka C-reaktywnego może podskoczyć naprawdę wysoko, czyli grubo ponad normę. U osób z zakażeniem wywołanym przez bakterie Gram-ujemne (Salmonella, Helicobacter pylori, Escherichia coli) stężenie CRP może oscylować na poziomie 500mg/l lub wyższym, niższe wartości pojawiają się przy zakażeniach bakteriami Gram-dodatnimi (m.in. gronkowce, paciorkowce) i przy zakażeniach pasożytniczych – około 100mg/l. W przypadku infekcji wirusowych badanie CRP będzie wskazywało „zaledwie” do 50mg/l.

Zwykle najwyższe wyniki notuje się w przypadku nowotworów złośliwych – głównie nowotworów układu krwiotwórczego – nawet powyżej 1000mg/l. Trzeba jednak pamiętać, że badanie CRP nie jest standardowo wykorzystywane w diagnostyce onkologicznej. Jest to związane z tym, że niskie CRP wcale nie musi oznaczać, że w organizmie nie rozwijają się komórki rakowe, zaś wysokie niekoniecznie jest spowodowane nowotworem.

Dlaczego ważna jest konsultacja i opieka lekarska oraz dalsze badania, gdy normy CRP zostały przekroczone? Charakterystyczne dla białka C-reaktywnego jest to, że jego stężenie zaczyna rosnąć już 4-6 godzin po rozpoczęciu stanu zapalnego, najwyższy poziom osiąga w ciągu 24-48 godzin – mówimy tu o nawet tysiąckrotnych wzrostach. Taki obraz obserwuje się przy ostrych zakażeniach bakteryjnych, a także w przypadku poważnych urazów i zawału serca. Białko ostrej fazy CRP ma tendencję nie tylko do gwałtownych wzrostów, ale i spadków, dlatego należy monitorować jego poziom. Po wdrożeniu leczenia szybki spadek stężenia CRP daje sygnał, że zastosowana terapia daje oczekiwane efekty, jeśli badanie CRP nie wskazuje takich zmian, trzeba wprowadzić inne leki.

Badanie CRP – gdzie wykonać?

Badanie CRP można wykonać w każdym laboratorium diagnostycznym. Warto podkreślić, że nie jest drogie – cena waha się od 20 do 40 złotych. Oprócz zwykłego badania CRP wykonuje się również test o wysokiej czułości (High-Sensitivity CRP), który przeznaczony jest do wykrywania białka C-reaktywnego w zakresie od 0,5-10mg/l. Badanie hs-CRP jest wskazane przede wszystkich do oceny ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego.

Najczęściej badanie CRP wykonuje się w laboratorium, jednak możliwe jest także przeprowadzenie go w domu. W aptekach dostępne są testy do samodzielnego zrobienia. Zestaw obejmuje wszystkie niezbędne narzędzia, do badania krew pobiera się z opuszki palca, zaś wynik otrzymuje się po około 5 minutach. Należy jednak pamiętać, że wynik i tak trzeba skonsultować ze specjalistą!

Białko C-reaktywne to białko ostrej fazy. Poziom CRP we krwi jest podwyższony, gdy w organizmie toczy się stan zapalny. Przeprowadzane w laboratorium badanie CRP wykonuje się u osób, u których podejrzewa się różnego rodzaju infekcje i choroby, które przebiegają z zapaleniem.

Autor: Ewa Krulicka