ChZS (zwyrodnienie stawów) – czym jest, kiedy należy ja podejrzewać?

Ból kręgosłupa, strzykanie biodra, blokowanie ruchu w kolanach – brzmi znajomo? Te wszystkie objawy są konsekwencja jednego schorzenia, niezwykle popularnego i niestety nieuleczalnego. Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka zwykle osób w starszym wieku, ale spotkać może każdego. Czy wszyscy na pewno wiemy, czym jest ta choroba i kiedy można się ją u siebie podejrzewać?

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów?

Zrozumienie istoty tego schorzenia z całą pewnością ułatwi krótka powtórka anatomii. Stawy są ruchomymi połączeniami kostnymi utworzonymi przez nasady kostne, których powierzchnie pokrywachrząstka szklista, otoczone przez torebkę stawową zamykającą jamę stawową wypełnioną mazią. W ogromnym skrócie tak wygląda każdy staw. Problemem, z którym każde takie połączenie kostne musi sobie poradzić jest tarcie towarzyszącym wszystkim ruchom. W celu redukcji ryzyka zniszczenia powierzchni kości, są one pokryte chrząstką szklistą, najbardziej na tarcie odporną. Ponadto jama stawowa wypełniona jest mazią stawową, spełniającą podobną funkcję. Choroba zwyrodnieniowa stawów polega na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw. Istotą tego schorzenia jest zniszczenie chrząstki szklistej i zastąpienie jej przez organizm chrząstką włóknista, zdecydowanie mniej odpornąna tarcie i inne uszkodzenia, czego konsekwencją jest niszczenie pozostałych struktur w stawie. Obciążenie przechodzi na warstwę kostną leżącą poniżej chrząstki doprowadzając do jej degeneracji. Chrząstka szklista wykazuje niestety zbyt małe zdolności regeneracyjne, by po uszkodzeniu móc powrócić do pierwotnej formy. Zwykle choroba występuje u osób starszych, ale może rozpoczynać się także w młodym wieku.

Kiedy należy ją u siebie podejrzewać?

Choroba zwyrodnieniowa stawów rozpoczyna się bardzo wolno i niepostrzeżenie. Najczęściej zmiany dotyczą kręgosłupa, stawu biodrowego i stawu kolanowego. Na początku pojawiają się dolegliwości bólowe towarzyszące wysiłkowi fizycznemu, z czasem występują też w spoczynku. Poza bólem, charakterystyczne są efekty dźwiękowe przy ruchach w zajętych stawach. Zwykle mają charakter trzasków, klikania bądź strzelania. Nie zawsze można wykonać pełen zakres ruchu w stawie. Zmiany zwyrodnieniowe wyraźnie ograniczają ruchomość, na przykład niemożliwym staje się zawiązanie buta na stojąco, ponieważ elastyczność kręgosłupa jest zdecydowanie mniejsza. Poza tym klękanie staje się problematyczną czynnością. Przeważnie nie samo uklęknięcie stanowi problem, a powtórne powstanie, kiedy trzeba wyprostować kolano. Stawy w tym schorzeniu często są zniekształcone i pogrubione. Nierzadko współistnieje obrzęk stawu, który nasila ograniczenie ruchomości. Obecność płynu czy wzmożone ocieplenie nad stawem należą do zjawisk nieczęstych, aczkolwiek prawdopodobnych. W skrajnym ograniczeniu ruchomości stawu, może dojść do jego całkowitego zesztywnienia z towarzyszącymi przykurczami mięśniowymi. Zwykle jest to konsekwencją zaniedbania stanu zdrowia osoby chorej.

Jak diagnozować zmiany zwyrodnieniowe stawów?

Choroba zwyrodnieniowa występuje bardzo powszechnie, ale na szczęście równieżdiagnostykajest wyjątkowo nieskomplikowana. Do rozpoznania zmian zwyrodnieniowych w stawach wystarczy zdjęcie rentgenowskie zmienionego chorobowo stawu. Można w ten sposóbzobrazować wszystkie etapy rozwoju choroby. Na początku widoczne jest zwężenie szpary stawowej, jama stawowa staje się w związku z tym ciaśniejsza i trudniej wykonuje się wszelkie ruchy. Największe zwężenia obecne są w miejscach największych obciążeń. Dlatego między innymi zmiany zwyrodnieniowe najczęściej lokalizują się w stawach kręgosłupa, ponieważ to on dźwiga największy ciężar. W miarę postępu choroby na brzegach stawu pojawiają się wyrośla kostne, tak zwane osteofity, charakterystyczne dla zmian zwyrodnieniowych. W późniejszym okresie dochodzi do ubytków w samych nasadach kostnych, aż do złamania powierzchni stawowych. Ostatecznym etapem jest zniszczenie całego stawu.

Czy zmiany zwyrodnieniowe możnaz czymś pomylić?

Cała medycyna polega na różnicowaniu schorzeń o podobnym przebiegu klinicznym. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej początkowe objawy są takie same, jak przy zapaleniu stawu czy zmianach pourazowych. W przebiegu zapalenia stawu częściej występują objawy zapalne, takie jak wzmożone ucieplenie skóry nad stawem, wysięk płynu w jamie stawowej czy nawet podwyższona temperatura ciała. Dla zmian pourazowych charakterystyczny jest wywiad z jakimś obrażeniem stawu w niedalekiej przeszłości, najczęściej dotyczy narciarzy. Chorobę zwyrodnieniową cechują charakterystyczne zmiany na zdjęciach rentgenowskich stawów.

Czy schorzenie to jest uleczalne?

Raz rozpoczętego procesu zwyrodnieniowego stawów nie można zahamować. Jednym słowem sama choroba jest nieuleczalna, nie oznacza to jednak, że nie mamy na nią żadnego wpływu. Możliwa jest modyfikacja przebiegu choroby, mianowicie zwolnienie szybkości niszczenia stawów. Najważniejsza w chorobie zwyrodnieniowej jest profilaktyka.

Jak można jej zapobiec?

Przede wszystkim należy o niej zawsze pamiętać. Już u dzieci trzeba redukować wszelkie nieprawidłowości anatomiczne układu kostno-stawowego. Zapobiegać i leczyć już rozwiniętą skoliozę, korygować stopy końsko-szpotawe czy nosić obuwie bądź wkładki niwelujące różnice w długości kończyn dolnych. Ponadto nie bagatelizować zmian urazowych niezależnie od stopnie uszkodzenia stawów. Starać się unikać nadmiernego obciążania stawów w miarę możliwości. Redukować masę ciała w przypadku nadwagi, nie dźwigać ciężarów, gdy nie ma takiej konieczności. W przypadku rozwijających się zmian zwyrodnieniowych wskazana byłaby zmiana wykonywanej pracy na taką, która nie wymaga obciążania stawów. Niektóre dyscypliny sportowe, taki jak pływanie czy aquaerobic pozwalają zachować sprawność, ćwicząc w odciążeniu. Osoby cierpiące na schorzenia zaburzające metabolizm tkanki kostnej, miedzy innymi osteoporozę czy przyjmujące przewlekle leki sterydowe , powinny w sposób szczególny zatroszczyć się o kondycje swoich kości, przyjmując wapń oraz bisfosfoniany. Racjonalny tryb życia, uprawianie sportu w granicach rozsądku powinny ułatwić nam utrzymanie naszych stawów jak najdłużej w jak najlepszej kondycji.

Jak można leczyć chorobę zwyrodnieniową stawów?

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest schorzeniem nieuleczalnym. Najważniejsza jest profilaktyka, ponieważ raz rozpoczętego procesu nie można już nigdy zahamować. Zwykle leczenie jest wyłącznie objawowe.

W przypadku osoby otyłych, zaleca się redukcję masy ciała. Gdy jest taka możliwość, należy zmienić niekorzystne warunki pracy, na mniej obciążające stawy.

Ponadto niezastąpiona bywa rehabilitacja w celu utrzymania pełnego zakresu ruchomości stawów. Zarówno rehabilitacja indywidualna jak i ćwiczenia zespołowe spełnia w tym schorzeniu ważną rolę. Masaże wibracyjne oraz wodne, kąpiele wirowe, a także krioterapia równieżoddziaływują korzystnie na stawy. Uzdrowiska oraz sanatoria oferują dla osób dotkniętych zmianami zwyrodnieniowymi pełną gamę zabiegów.

Leczenie farmakologiczne pod postacią środków działającychprzeciwzapalnie i przeciwbólowe ułatwia egzystencję ludziom chorym. Można przyjmować popularne niesteroidowe leki przeciwzapalne takie jak ibuprofen czy naproksen, pamiętając jednak o ich niekorzystnym wpływie na błonę śluzową żołądka, bądź paracetamol. Poza ogólnoustrojowym ich stosowaniem, możliwe jest podawanie glikokortykosteroidów bezpośrednio do jamy stawowej. Miejscowe działanie leków daje jednak krótkotrwałe efekty. Ponadto tym korzystny wpływ wywierają także leki rozluźniające mięśnie szkieletowe, zwłaszcza przy przykurczach w stawach, jak baklofen czy mydocalm. W ostatnich latach podjęto próbę redukcji tarcia w obrębie powierzchni stawowych i przez to zmniejszania dolegliwości bólowych w chorobie zwyrodnieniowej na drodze odostawowego podawania kwasu hialuronowego. Efekty co prawda są zmienne osobniczo, wymagają powtarzania zabiegów, aczkolwiek wyglądają obiecująco.

W przypadku braku poprawy dolegliwości po leczeniu objawowym, szansą jest terapia zabiegowa. Jedna z takich operacji polega na korekcie ustawienia kości i powierzchni stawowych, miedzy innymi poprzez wycinanie wyrośli kostnych. Nosi to nazwę osteotomii. Poza tym możliwe są operacje wewnątrzstawowe polegające na przykład na usuwaniu uszkodzonych łąkotek czy korekcji zniszczonych więzadeł. Do ostateczności należy całkowita wymiana zniszczonego stawu na sztuczny, czyli endoprotezoplastyka. Endoprotezy znacznie różnią się od siebie i dopasowywane są indywidualnie w zależności od wieku, aktywności życiowej czy towarzyszących schorzeń.

Choroba zwyrodnieniowa stawów traktowana jest jako plaga XXIwieku, ponieważ dotyka zdecydowanej większości społeczeństwa, jest nieuleczalna i znacznie ogranicza aktywność życiową społeczeństwa. Mimo to, nie popadajmy w panikę. Mamy szansę wydłużyć naszą sprawność.Zacznijmy już od dziś dbać o stawy, bowiemprofilaktyka w tej chorobie ma nieocenione znaczenie .

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

*

*

*