Schorzenia dotykające ciężarne kobiety budzą szczególny niepokój, gdyż zagrażają nie tylko zdrowiu matki, ale co ważniejsze, dziecka. Jednym z takich stanów jest niedokrwistość. Czy słusznie nas niepokoi? Czy zawsze świadczy o chorobie? Czy niedokrwistość może być fizjologią?

Czym jest niedokrwistość u kobiety ciężarnej?

Niedokrwistość jest stanem obniżenia poziomu hemoglobiny poniżej przedziału wartości referencyjnych dla danego wieku i płci konkretnego człowieka. To, kogo badamy, ma podstawowe znaczenie, ponieważ normy znacząco różnią się od siebie. Zwłaszcza ciężarne są wyjątkową grupą ze względu na szereg zmian zachodzących w ich organizmie.

Zmiany w układzie krążenia u ciężarnych kobiet

Modyfikacje mające miejsce w trakcie ciąży w największym stopniu dotyczą krwi i jej krążenia. Wzrasta objętość całej krwi, ale nierównomiernie. Na krew składa się osocze i elementy morfotyczne, między innymi erytrocyty, czyli krwinki czerwone. U kobiet w stanie błogosławionym objętość osocza rośnie o 45%, a masy erytrocytarnej zaledwie o 20%, co powoduje fizjologiczną niedokrwistość ciężarnych. W związku z tym stężenie hemoglobiny spada z około 15g/dl – normy dla większości kobiet, do 12 g/dl między 32 a 34 tygodniem ciąży. Wartości hematologiczne wracają do tych sprzed ciąży około 10-14 dni po porodzie.

Kiedy zatem należy rozpoznać niedokrwistość u brzemiennej kobiety?

W związku z całą gamą zmian w układzie krążenia, uważa się, że stężenie hemoglobiny (Hb) poniżej 11 g/dl (6,82 mmol/l) bądź wartość hematokrytu (Ht) poniżej 33% stanowią podstawę rozpoznania niedokrwistości u ciężarnej niezależnie od okresu ciąży.

Jakiej niedokrwistości można się spodziewać u ciężarnej kobiety?

Najczęstszą przyczyną niedokrwistości w czasie ciąży jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. Stanowi ona 75-85% przypadków. Wynika to przeważnie

– ze zwiększonego zapotrzebowania na żelazo, zwłaszcza w trakcie pierwszego trymestru

– zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego

– krwawień.

Rzadziej anemia stanowi konsekwencję niedoboru kwasu foliowego czy witaminy B12.

Czy każdy jest w takim samym stopniu narażony na rozwój niedokrwistości?

Niedokrwistość może pojawić się u każdej ciężarnej, jednak istnieje pewna grupa kobiet bardziej predysponowanych do tego stanu. Należą do nich panie w ciążach wielopłodowych, z towarzyszącymi stanami zapalnymi, stosujące leki przeciwdrgawkowe oraz kiedy przerwa miedzy kolejnymi ciążami jest zbyt krótka.

Objawy niedokrwistości

Niedokrwistość u ciężarnych manifestuje się dokładnie w takim sposób jak u każdego innego człowieka. Do sztandarowych objawów należy łatwiejsza męczliwość, bladość, kołatanie serca, bóle głowy czy gorsza aktywność umysłowa. W cięższych bądź długotrwających przypadkach dodatkowo mogą wystąpić zmiany morfologiczne pod postacią wypadania i rozdwajania włosów, łamania paznokci, pękania skóry w kącikach ust, zapalenia języka z jego zaczerwienieniem i wygładzeniem. Trzeba jego pamiętać o dużych możliwość adaptacyjnych organizmu ludzkiego. Ciężarna, która długi okres czasu egzystuje z niedoborem hemoglobiny, jest do tego stanu przyzwyczajona i jej organizm również, w związku z czym może nie mieć żadnych objawów, dlatego tak ważnym elementem prawidłowego prowadzenia ciąży są kontrolne badania krwi.

Jak rozpoznać niedokrwistość?

Podstawą rozpoznania, poza objawami klinicznymi i dolegliwościami zgłaszanymi przez ciężarną, są badania laboratoryjne krwi. Najważniejsze parametry to:

– poziom hemoglobiny (Hb),

– poziom hematokrytu (Ht),

– ocena zasobów żelaza w organizmie przez wartość ferrytyny

– ocena wysycenia żelazem jego nośnika, czyli transferyny

– ocena parametrów erytrocytów – ich objętość (MCV), masa hemoglobiny w nich zawartej (MCH), stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych (MCHC).

Hemoglobina, hematokryt, ferrytyna będą obniżone, a całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC) podwyższona.

Konsekwencje niedokrwistości w ciąży

Stan błogosławiony jest wyjątkowym stanem, ponieważ każda zmiana zachodząca w organizmie matki, wpływa również na płód. Hemoglobina to białko zawarte w erytrocytach odpowiadające za wiązanie tlenu i jego transport z pęcherzyków płucnych do tkanek. W związku z tym konsekwencją jej niedoboru jest niedotlenienie tkanek i uniemożliwienie prawidłowego ich funkcjonowania. Płód do czasu porodu stanowi integralną część organizmu matki i jedynym źródłem tlenu dla niego jest matczyna krew. W związku z tym niedotlenienie dotyczy go również.

Skutkiem niedokrwistości dla ciężarnej kobiety mogą być zaburzenia hormonalne, zmniejszona odporność i większa podatność na zakażenia, a nawet niewydolność krążenia.

Płód natomiast obarczony jest większym ryzykiem ograniczonego wzrastania wewnątrzmacicznego, porodu przedwczesnego, wad rozwojowych, a także poronienia.

W trakcie samego porodu anemia może przyczynić się do gorszej czynności skurczowej macicy, a po porodzie stanowić czynnik ryzyka gorszego jej obkurczania iw związku z tym większej utraty krwi. Silniejsze krwawienie natomiast będzie wymagało konieczności przetaczania krwi.

Czy można zapobiec niedokrwistości w ciąży?

Na niedokrwistość fizjologiczną nie mamy wpływu, gdyż jak sama nazwa wskazuje, wynika ona ze zmian zachodzących w ciąży od nas niezależnych. Większym spadkom hemoglobiny i hematokrytu można starać się jednak zapobiec.

• Zasadniczym elementem profilaktyki jest dieta bogata w produkty zawierające żelazo dobrze przyswajalne, a mianowicie: wołowina, wątroba, nerki, żółtko jaj, soja , fasola, suszone owoce oraz produkty zbożowe.
• Ponadto zaleca się suplementację żelazem w dawkach 30-80 mg dziennie u kobiet z prawidłowymi zasobami żelaza w organizmie, a 120-240 mg dziennie u kobiet ze zmniejszonymi jego zapasami. O zapasach informuje poziom ferrytyny.

Czy niedokrwistość ciężarnych wymaga leczenia?

W sytuacji, kiedy doustna profilaktyka i dieta nie wystarczają, należy wykonać test obciążenia żelazem, który pozwala rozpoznać zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego. Wówczas konieczne będzie podawanie żelaza domięśniowo bądź dożylnie w dawce 1000 mg. Dawka ta całkowicie pokrywa zapotrzebowanie na żelazo w czasie ciąży. Można ją podawać jednorazowo bądź w dawkach podzielonych. W sytuacjach wyjątkowych , przy bardzo ciężkiej niedokrwistości i silnych objawach współtowarzyszących podejmuje się decyzję o przetoczeniu krwi.

Prawidłowy nadzór nad kobietą ciężarną, okresowe badania morfologii krwi i właściwa suplementacja żelazem pozwalają na utrzymanie wartości hematologicznych w zakresie norm i eliminują ryzyko powikłań spowodowanych niedokrwistością. Łagodna i umiarkowana niedokrwistość nie stanowią poważnego zagrożenia ani dla kobiety, ani dla płodu, a rokowanie dla większości kobiet jest bardzo dobre.