Niedokrwistość (Anemia) – choroba czy objaw?

Niedokrwistość (

Anemia) kojarzy nam się przeważnie z bladością, rozdwojonymi końcówkami włosów, łamliwą płytką paznokciową i osłabieniem. Zwykle jest to bagatelizowany stan, który tłumaczymy nieprawidłową dietą. W pewnym odsetku przypadków prawidłowo, ale czy zawsze? Czy możemy chorować na niedokrwistość? Czy też należy traktować ją w taki sam sposób jak kaszel albo ból brzucha? Czym tak naprawdę jest niedokrwistość i czym nam może grozić?

Fizjologia układu krwiotwórczego

Funkcję naszego szpiku, który stanowi główne ognisko krwiotwórcze dorosłego organizmu ludzkiego, jest produkcja elementów morfotycznych krwi. Należą do nich krwinki czerwone, erytrocyty, krwinki białe, leukocyty i płytki krwi, czyli trombocyty. Erytrocyty zawierają w sobie hemoglobinę, która wiąże tlen, umożliwiając jego transport do tkanek. Krwinki czerwone prawidłowo maja kształt dwuwklęsłego dysku. Jednym z prekursorów dojrzałej postaci erytrocytów są tak zwane retikulocyty, ważne w diagnostyce mechanizmu niedokrwistości. Powyższe informacje stanowią niezbędnik umożliwiający zrozumienie istoty problemu, jakim jest niedokrwistość.

Czym jest niedokrwistość (anemia)?

Niedokrwistość jest stanem obniżenia poziomu hemoglobiny poniżej przedziału wartości referencyjnych dla danego wieku i płci konkretnego człowieka. To, kogo badamy, ma podstawowe znaczenie, ponieważ normy znacząco różnią się od siebie. Średnie stężenie bezpośrednio po urodzeniu wynosi 17 g/dl, po 24 godzinach wzrasta do 19,5g/dl, po czym między 6-stym miesiącem a 6-stym rokiem życia jest niższe niż u dorosłych. Mężczyźni cechują się zwykle nieco wyższym poziomem hemoglobiny niż kobiety, wynika to bowiem z większego stężenia androgenów w ich organizmie. U ciężarnych stężenie hemoglobiny wyraźnie spada, osiągając najniższe wartości około 32 tygodnia ciąży. Tak więc, wyraźnie widać, jak ważne jest odnoszenie się do właściwych norm.Niemniej jednak, niewłaściwy poziom hemoglobiny, niezależnie od sytuacji, w jakiej się go stwierdza, jest jedynie manifestacją choroby. Anemia sama w sobie stanowi tylko i wyłącznie jeden z objawów choroby podstawowej i bezwzględnie wymaga dalszej diagnostyki.

Jakie są mechanizmy rozwoju niedokrwistości?

Najczęstszą przyczynę niedokrwistości stanowią zaburzenia wytwarzania krwinek czerwonych. Na pierwszym miejscu w tej kategorii plasują się niedobory podstawowych czynników krwiotwórczych, przede wszystkim żelaza, ale również kwasu foliowego i witaminy B12.Ponadto za zaburzenie erytropoezy odpowiadają również choroby przewlekłe, takie jak schorzenia wątroby czy nerek, choroby reumatologiczne, czy niestety także nowotwory, których pierwszym objawem bardzo często jest niedokrwistość. Niedobory hormonalne w przebiegu niedoczynności tarczycy, niedoczynności przedniego płata przysadki czy nieprawidłowego funkcjonowania jąder utrudniają prawidłowe wytwarzanie erytrocytów. Czynniki uszkadzające szpik, blokując jego fizjologiczne funkcję, powodują anemię. Mielotoksycznym bodźcem może być niestety wszystko, począwszy od leków, przez patogeny infekcyjne, aż do farb, lakierów czy środków ochrony roślin. Ich identyfikacja jest w większości przypadków niemożliwa, można tylko podejrzewać pewne czynniki.

Drugim mechanizmem rozwoju niedokrwistości jest skrócenie czasu przeżycia krwinek czerwonych, czyli tak zwana niedokrwistość hemolityczna Prawidłowo erytrocyty krążą we krwi około 120 dni. Ich przyspieszony rozpad może wynikać z nieprawidłowej budowy, co ma miejsce w niedokrwistości sierpowatokrwinkowej czywrodzonej sferocytozie, obecności przeciwciał skierowanych przeciwko własnym krwinkom czerwonym i je niszczącym, a także z powiększenia śledziony. Śledziona stanowi narząd, który w warunkach prawidłowych odpowiada za niszczenie, kolokwialnie mówiąc, starych i zużytych erytrocytów na drodze „wyłapywania” ich z krwi przez nią przepływającej. W sytuacji jej powiększenia, wzmaga się również aktywność niszcząca śledziony, doprowadzając do anemii. Wymiary tego narządu wzrastają w przebiegu marskości wątroby, schorzeń wirusowych, takich jak mononukleoza, chorób rozrostowych jak białaczka czy chłoniaki, chorób układowych typu sarkoidoza bądź toczeń, a także w wielu innych schorzeniach.

Ostatnim mechanizmem, zapewne najprostszym do wyobrażenia jest utrata krwi, a wraz z nią jej elementów morfotycznych, czyli również erytrocytów. Najczęściej krwawimy z przewodu pokarmowego, zwykle w przebiegu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy czy krwotocznego zapalenia błony śluzowej żołądka.

Prostą drogą pozwalającym na zróżnicowanie sposobu rozwoju niedokrwistości jest ocena ilości retikulocytów, stanowiących prekursory krwinek czerwonych i możliwych do oznaczenia w krwi obwodowej. W przypadku zmniejszonego wytwarzania erytrocytów, niezależnie od przyczyny, ilość retikulocytów również spada poniżej normy. W przebiegu anemii hemolitycznej bądź anemii na skutek utraty krwiilość retikulocytów znacznie wzrasta. Szpik stara się szybko wyprodukować brakującą ilość czerwonych krwinek, w związku z czym wypuszcza do krwi znacznie więcej elementów jeszcze w pełni niedojrzałych, ale już zdolnych do transportu tlenu.

Przebiegu ciąży mamy do czynienia z tak zwaną niedokrwistością rzekomą, wynikającą ze zmniejszenia stosunku ilości hemoglobiny i erytrocytów do całkowitej objętości krwi w wyniku wzrostu objętości osocza. Ciąża jest stanem fizjologicznego przewodnienia, dlatego normy dla ciężarnych różnią się od wartości referencyjnych dla pozostałych dorosłych kobiet. Generalnie najczęściej spotykaną przyczyną niedokrwistości jest anemia z niedoboru żelaza.

Jakie są objawy niedokrwistości?

Objawy stwierdzane u osób z niedokrwistością mogą wynikać z choroby podstawowej lub z samej niedokrwistości. Jeśli anemia rozwija się wolno, jej manifestacja może być na tyle dyskretna, że wręcz niezauważalna dopóki stężenie hemoglobiny nie spadnie poniżej 7-8 g/dl. W gwałtownie rozwijających się niedokrwistościach, objawy pojawiają się dużo wcześniej. Manifestacja anemii wynika z dwóch mechanizmów. Po pierwsze, pamiętając że hemoglobina jest nośnikiem tlenu, spada jego dostawa do tkanek, w związku z czym układ krążenia stara się zaadaptować do nowej sytuacji. Dowóz prawidłowej ilości tlenu zapewnia przez przyspieszenie akcji serca i zwiększenie wyrzucanej objętości krwi, co odczuwane jest przez chorych jako kołatanie serca.Po drugie, spadek dostawy tlenu, uniemożliwia właściwe funkcjonowanie narządów, prowadząc do ich dysfunkcji. Najbardziej wrażliwy na niedotlenienie jest ośrodkowy układ nerwowy, co manifestuje się osłabieniem, trudnością w skupieniu uwagi, problemami w nauce czy pracy, kłopotami z pamięcią.

Ponadto często występuje łatwa męczliwość, duszność po wysiłku, bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, senność, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, jak nudności, jadłowstręt, zaburzenia miesiączkowania, utrata libido czy wiele innych niecharakterystycznych objawów. Chorzy są bladzi, choć w przebiegu niedokrwistości hemolitycznej mogą mieć nieco żółtawe zabarwienie powłok. Powyższe objawy, są to objawy wspólne dla wszystkich rodzajów niedokrwistości. Anemie niedoborowe manifestują się czasami cechami dla siebie charakterystycznymi.

Jak rozpoznać niedokrwistość?

Objawy sugerujące niedokrwistość, skłaniają do wykonania badania morfologii krwi, w której na podstawie uzyskanych wyników można rozpoznać niedokrwistość i wstępnie ocenić jej charakter. Należy bezwzględnie dążyć do ostatecznego wyjaśnienia przyczyny anemii i jak najszybciej wdrożyć leczenie przyczynowe.

Niedokrwistość podobnie jak kaszel czy ból brzucha stanowi jedynie objaw procesu chorobowego toczącego się w naszym organizmie. Nie bagatelizujmy go, bowiem często w ten sposób swą manifestację rozpoczynają poważne schorzenia układowe czy nowotwory. Starajmy się za wszelką cenę wyjaśnić, co za anemię odpowiada i nie zwlekajmy z odpowiednią terapią.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

*

*

*